Ο αριθμός των πιστών χριστιανών στη Γερμανία μειώνεται ραγδαία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν εκκλησίες σε αχρησία. Τι συμβαίνει με αυτούς τους άδειους χώρους λατρείας;
Την τελευταία ημέρα της λειτουργίας της, η μικρή καθολική εκκλησία της Αγίας Άννας στο Γκίλντεχαους, κοντά στα γερμανο-ολλανδικά σύνορα, γεμίζει και πάλι. Μια χορωδία τραγουδά με τη συνοδεία του μικρού εκκλησιαστικού οργάνου. Αυτή είναι η τελευταία Λειτουργία που πραγματοποιείται εκεί.
Στο μέλλον, δεν θα χρησιμοποιείται ως τόπος λατρείας. Προς το τέλος της Λειτουργίας, η διάλυση γίνεται οδυνηρά αληθινή. Πιστοί από το εκκλησίασμα ανοίγουν την Αγία Τράπεζα και απομακρύνουν τα λείψανα ενός αγίου -καθαγιασμένα θραύσματα οστών ή κομμάτια υφάσματος.
Η αποξήλωση των εκκλησιών είναι μια συναισθηματική υπόθεση. «Φορτίζει την καρδιά και τον νου. Είναι συγκινητικό», λέει στην Deutsche Welle ο καθολικός πάστορας Χουμπέρτους Γκόλντμπεκ. Αυτό που βιώνει το μικρό του εκκλησίασμα είναι κάτι που αντιμετωπίζουν πολλοί άλλοι ευσεβείς χριστιανοί στη Γερμανία. Η συρρίκνωση του ποιμνίου οδηγεί σε εγκατάλειψη των χώρων.
Ραγδαία μείωση των πιστών
Ο αριθμός των μελών της Εκκλησίας στη Γερμανία μειώνεται ραγδαία. Μόνο το 2024, οι δύο μεγάλες Εκκλησίες έχασαν πάνω από ένα εκατομμύριο πιστούς λόγω αποχώρησης ή θανάτου των μελών. Σήμερα, πάνω από το 45% των Γερμανών εξακολουθεί να ανήκει είτε στην Προτεσταντική Εκκλησία είτε στην Καθολική Εκκλησία. Πριν από τριάντα χρόνια, το ποσοστό αυτό άγγιζε το 69%. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εκκλησίες τώρα αποκαθαγιάζονται ή αποϊεροποιούνται.
Απαντώντας σε ερώτημα της DW, η Επισκοπική Συνέλευση στη Γερμανία ενημέρωσε για το κλείσιμο και τον παροπλισμό 611 καθολικών εκκλησιών μεταξύ 2000 και 2024. Η Προτεσταντική Εκκλησία εκτιμά ότι περίπου 300 έως 350 εκκλησίες έκλεισαν οριστικά την ίδια περίοδο.
Εκκλησίες προς πάσα χρήση
Και τι συμβαίνει με τους πρώην οίκους λατρείας; Σε ορισμένες πόλεις, ιδίως στο Βερολίνο, το αυξανόμενο ορθόδοξο χριστιανικό εκκλησίασμα έχει καταλάβει εκκλησιαστικά κτήρια. Αλλά αυτό παραμένει η εξαίρεση. Μόνο στην πρωτεύουσα, αρκετά μεγάλα κτήρια εκκλησιών διατίθενται σήμερα προς πώληση. Και δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο η κατεδάφισή τους.
Ορισμένα χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς. Στη μικρή πόληΓιούλιχ, μεταξύ Κολωνίας και Άαχεν, η πρώην καθολική εκκλησία του Αγίου Ρόχου έχει μετατραπεί σε επιχείρηση ποδηλάτων. Εξωτερικά, έχει διατηρήσει σχεδόν ανέπαφη τη μορφή της. Στο Βέτρινγκεν, βόρεια του Μύνστερ, ένα αβαείο έχει μετατραπεί σε «εκκλησία ποδοσφαίρου».
Στο Κλέβε, ο πρώην προτεσταντικός Ναός της Αναστάσεως λειτουργεί ως αρένα πυγμαχίας. Πρώην εκκλησίες στεγάζουν παμπ, βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία. Ολόκληρα μοναστήρια έχουν μετατραπεί ακόμα και σε ξενοδοχεία. Στο Ντίσελντορφ, ένα ξενοδοχείο διατήρησε το παραδοσιακό του όνομα Mutterhaus (Μητρικό Σπίτι) ως υπόμνηση της αρχικής του χρήσης ως μοναστηριού για καλόγριες.
Σε περιόδους στεγαστικής κρίσης, όλο και περισσότερα εκκλησιαστικά κτήρια μετατρέπονται σε κατοικίες, για παράδειγμα σε πόλεις όπως το Βερολίνο, το Ρόστοκ, το Τρίερ, την Κολωνία, το Βούπερταλ.
Οι καμπάνες δεν ηχούν πια
Άνθρωποι που ζουν κοντά σε πρώην εκκλησίες που άλλαξαν σκοπό χρήσης αναφέρουν ότι νοσταλγούν τον ήχο της καμπάνας και λυπούνται που τα ρολόγια των εκκλησιών έχουν σταματήσει για πάντα.
Ο ιστορικός τέχνης Κλάους-Μάρτιν Μπρέσγκοτ από το πολιτιστικό γραφείο της Προτεσταντικής Εκκλησίας Γερμανίας και μια ομάδα φοιτητών αρχιτεκτονικής διερεύνησαν πόσο σημαντικοί μπορεί να είναι οι πρώην εκκλησιαστικοί χώροι για μια γειτονιά και μια κατοικημένη περιοχή, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα μιας μεγάλης εκκλησίας στο Βερολίνο.
Η Προτεσταντική Εκκλησία δεν χρειάζεται πλέον την τεράστια εκκλησία του Αγίου Στεφάνου (Stephanuskirche) στην περιοχή του Βέντινγκ, που ανεγέρθηκε μεταξύ 1902 και 1904. Εκείνη την εποχή, στους ανθρώπους άρεσε να χτίζουν μεγάλα κτήρια. Σήμερα όμως, η εκκλησία είναι κλειστή και χρήζει μεγάλης κλίμακας ανακαίνισης.
Ο Μπρέσγκοτ και οι φοιτητές δεν εξέτασαν πρώτα το κτήριο, αλλά πήραν συνεντεύξεις από περιοίκους. Η συγκεκριμένη γειτονιά έχει τη φήμη μιας περιοχής με κοινωνικά προβλήματα. Ένα είναι σαφές: η γειτονιά στερείται δημόσιου χώρου, δυνατοτήτων για συναντήσεις, άθληση ή συμμετοχή σε πολιτιστικές ή κοινοτικές δραστηριότητες.
Οι καιροί αλλάζουν. Άλλοτε οι εκκλησίες θεωρούνται πιο σημαντικές, άλλοτε όχι τόσο, λέει ο Μπρέσγκοτ στην DW. «Γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, οι εκκλησίες χρησίμευαν ως στάβλοι αλόγων για δεκαετίες. Αλλά δεν κατεδαφίστηκαν».
Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης, η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου είναι ένα τέλειο παράδειγμα για το πώς μια εκκλησία που εξαρχής ήταν πολύ μεγάλη μπορεί να εξακολουθεί να εξυπηρετεί την κοινωνία. «Δεν πρέπει να πανικοβληθούμε αμέσως και να πούμε: προχωρήστε στο κλείσιμο, παραιτηθείτε», προειδοποιεί.
