Με μία απόφαση–οδηγό (ΣτΕ 2085/2025), το Συμβούλιο της Επικρατείας ξεκαθαρίζει ότι καμία οικοδομική εργασία κοντά σε μνημεία ή αρχαιολογικούς χώρους δεν μπορεί να πραγματοποιείται αν δεν έχει προηγηθεί η επίσημη έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού. Το ανώτατο δικαστήριο έστειλε σαφές μήνυμα ότι η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει απόλυτη προτεραιότητα έναντι κάθε πολεοδομικής ρύθμισης.

Σύμφωνα με το ΣτΕ, τα όργανα του ΥΠΠΟ όχι μόνο δικαιούνται αλλά οφείλουν να σταματούν άμεσα τις εργασίες όταν εντοπίζουν παραβιάσεις, ακόμη κι αν η οικοδομική άδεια δεν έχει ακόμα ακυρωθεί. Η παρέμβαση αυτή θεωρείται θεμελιώδης για την προστασία της αρχαιολογικής νομοθεσίας.

Η υπόθεση που οδήγησε στην έκδοση της απόφασης αφορούσε εργασίες στη Σίκινο, σε απόσταση περίπου 100 μέτρων από το ιστορικό Κάστρο του νησιού. Εκεί πραγματοποιούνταν εργασίες περιτοίχισης χωρίς την αναγκαία έγκριση από το ΥΠΠΟ, γεγονός που ενεργοποίησε τη διαδικασία διακοπής. Το δικαστήριο έκρινε ότι η εντολή διακοπής ήταν απολύτως σύννομη και υποχρεωτική, καθώς η περιοχή εμπίπτει στις διατάξεις της αρχαιολογικής προστασίας.

Οι σύμβουλοι του ΣτΕ επισημαίνουν ότι το Σύνταγμα επιβάλλει την προάσπιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο Υπουργός Πολιτισμού έχει εξουσία να απαγορεύει εργασίες ή να τις επιτρέπει μόνο υπό αυστηρούς όρους, εφόσον αυτοί επαρκούν για να διασφαλίσουν την ακεραιότητα ενός μνημείου. Η αρμοδιότητα αυτή δεν περιορίζεται από πολεοδομικούς κανόνες, γενικούς ή ειδικούς — ακόμη και όταν πρόκειται για παραδοσιακούς οικισμούς.

Οι ιδιώτες που προσέφυγαν υποστήριξαν ότι δεν έγινε δεκτό το δικαίωμα ακρόασής τους και ότι το ΥΠΠΟ δεν είχε αρμοδιότητα να παρέμβει. Κανένας από αυτούς τους ισχυρισμούς δεν βρήκε έρεισμα στο δικαστήριο. Το ΣτΕ τόνισε ότι η παράβαση ήταν αντικειμενική: εκτελούνταν εργασίες σε σημείο «πλησίον αρχαίων» χωρίς την απαιτούμενη άδεια. Δεν έγινε δεκτό ούτε το επιχείρημα ότι δεν απαιτούνταν άδεια επειδή δεν υπήρχαν εκσκαφές.

Ιδιαίτερο βάρος δίνει η απόφαση και σε μία ακόμη διάσταση: την υποχρέωση της Διοίκησης να εξετάζει αιτήματα αδειοδότησης με πληρότητα και τεκμηρίωση. Στην περίπτωση της Σικίνου, η αρμόδια υπηρεσία είχε όλα τα απαραίτητα στοιχεία στη διάθεσή της, όμως δεν αξιολόγησε τεχνικά το έργο ούτε έκρινε αν θα μπορούσαν να τεθούν όροι για την εκτέλεσή του. Αντί αυτού, επικαλέστηκε αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος — αιτιολογία που το ΣτΕ χαρακτήρισε μη νόμιμη για την αποφυγή λήψης απόφασης.

Το δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η αρχαιολογική προστασία δεν εξαντλείται στη διακοπή εργασιών, αλλά απαιτεί ουσιαστικό έλεγχο, τεκμηριωμένη κρίση και σαφήνεια στη διοικητική λειτουργία. Η απόφαση θεωρείται σημαντική, καθώς αγγίζει όχι μόνο τη Σίκινο, αλλά και πολλές περιοχές της χώρας όπου ισχύουν ανάλογοι περιορισμοί.