Συνεχίζεται η σφοδρή "κόντρα" που ξέσπασε για τα Σπάνια Στοιχεία Γης (ΣΣΓ) μεταξύ του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν και του ηγέτη του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, αναφέρει , επισημαίνοντας:
Οζέλ προς Ερντογάν:" Ξεπούλησες τα αποθέματα σε Σπάνια Στοιχεία Γης (ΣΣΓ) στον Τράμπ"
Το θέμα εισήλθε στην εσωτερική πολιτική ατζέντα της Τουρκίας μετά τη συνάντηση του Ερντογάν με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στον Λευκό Οίκο στις 25 Σεπτεμβρίου 2025.
Ο Οζέλ κατηγορεί τον Ερντογάν ότι «πούλησε» τα πλούσια τουρκικά αποθέματα ΣΣΓ στον Τραμπ με αντάλλαγμα πολιτική υποστήριξη για να παραμείνει στην εξουσία.
Ετοιμάζει νομοσχέδιο για να διασφαλίσει ότι ένα από τα πλουσιότερα κοιτάσματα ΣΣΓ στον κόσμο στη Μπεϊλίκοβα, στο Εσκί Σεχίρ, στη Δυτική Ανατολία, δεν θα παραχωρηθεί σε καμία ξένη χώρα.
Ανακοίνωσε επίσης ότι αυτό το Σαββατοκύριακο, στις 26 Οκτωβρίου, θα πραγματοποιήσει συγκέντρωση «Ελευθερία για τον Ιμάμογλου» στο Εσκί Σεχίρ για τον σκοπό αυτό.
Η απάντηση του Ερντογάν
Στη Μπεϊλίκοβα, υπάρχει επί του παρόντος μια «πιλοτική εγκατάσταση» που λειτουργεί η κρατική επιχείρηση Eti Maden, η οποία τελεί υπό τον έλεγχο του Ταμείου Πλούτου της Τουρκίας (TVF), υπό την προεδρία του Ερντογάν.
Η τοποθεσία έχει περίπου 694 εκατομμύρια τόνους αποθεμάτων που περιέχουν 10 από τα 17 στρατηγικά σημαντικά στοιχεία σπάνιων γαιών.
Με αυτή την χωρητικότητα, κατατάσσεται ως το δεύτερο μεγαλύτερο ενιαίο κοίτασμα στον κόσμο μετά το Bayan Obo της Κίνας.
Ο Ερντογάν υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει ζήτημα μεταφοράς κοιτασμάτων σπάνιων γαιών σε οποιαδήποτε ξένη χώρα. Επιμένει ότι αυτό που επιδιώκεται είναι απλώς «τεχνολογική συνεργασία» με χώρες που διαθέτουν δυνατότητες επεξεργασίας σπάνιων γαιών.
Η έκθεση Σπάνιων Γαιών της MIT
Οι παρατηρήσεις του Ερντογάν σχετικά με τις δυσκολίες στην κατασκευή διυλιστηρίων και την τεχνολογία καθαρισμού είναι έγκυρες.
Σύμφωνα με μια έκθεση με τίτλο «Σπάνιες Γαίες και Τουρκία: Νέα Δυναμική και Παράγοντες στη Γεωπολιτική Σκακιέρα» που εκπονήθηκε από την Εθνική Ακαδημία Πληροφοριών (MIA) στο πλαίσιο του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών (MIT), οι χώρες με τις πιο προηγμένες τεχνολογίες σπάνιων γαιών είναι η Κίνα, η Ιαπωνία και η Γαλλία.
Αυτή η έκθεση δημοσιεύθηκε "αθόρυβα" στον ιστότοπο της MİT τον Μάιο του 2025.
Τα βασικά σημεία που τονίστηκαν περιλαμβάνουν:
• Χώρες με βιομηχανίες σπάνιων ελαίων μπορούν επίσης να γίνουν ηγέτες στην αμυντική βιομηχανία, την τεχνητή νοημοσύνη και τις διαστημικές τεχνολογίες.
• Οι παράγοντες που ελέγχουν την προμήθεια σπάνιων ελαίων μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο τόσο σε συμβατικά όσο και σε έργα ασφάλειας επόμενης γενιάς.
• Οι σπάνιες γαίες γίνονται κρίσιμο στοιχείο ισχύος και η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να γίνει σημαντικός παράγοντας.
Η έκθεση της MİT για αυτό το θέμα προηγείται της δημόσιας δημοσίευσης της έκθεσης. Συγκεκριμένα βήματα είχαν ήδη ληφθεί από την άνοιξη του 2024 στο πλαίσιο της «μακροπρόθεσμης στρατηγικής σε συντονισμό με τους θεσμούς» που προτείνεται στην έκθεση.
Πρώτη επαφή με την Κίνα
Ο Υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας στο Πεκίνο στις 21 Μαΐου 2024 με τον Υπουργό Φυσικών Πόρων της Κίνας Γουάνγκ Γκουανγκχουά.
Λίγο αργότερα, ο Υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν συναντήθηκε με τον Υπουργό Εξωτερικών της Κίνας Γουάνγκ Γι κατά την επίσκεψή του στο Πεκίνο στις 3-5 Ιουνίου.
Ήταν σαφές μέχρι τότε ότι τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Τουρκίας θα γίνονταν κεντρικό σημείο της αντιπαλότητας Κίνας-ΗΠΑ.
Πράγματι, ο Τομ Μπαράκ -διορισμένος από τον Τραμπ ως Πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα και επίσης ως Ειδικός Απεσταλμένος για τη Συρία- δήλωσε στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ την 1η Απριλίου 2025 ότι η συνεργασία για τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών ήταν μεταξύ των κύριων στόχων της Αμερικής στην Τουρκία.
Ακολούθησε η συμφωνία του Τραμπ για τις σπάνιες γαίες μεταξύ ΗΠΑ-Ουκρανίας την 1η Μαΐου 2025, η οποία έθετε ως προϋπόθεση τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία στην πρόσβαση στα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της.
Τα μισά από τα αποθέματα σπάνιων γαιών της Ουκρανίας (το 40% των οποίων βρίσκεται στα κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη) θα λειτουργούν πλέον από κοινού με τις ΗΠΑ.
Παρόμοιες συμφωνίες έχουν υπογραφεί με τη Δανία (Γροιλανδία) και την Αυστραλία.
Η έκθεση του διευθυντή της MİT, Ιμπραήμ Καλίν, προς τον Ερντογάν προηγήθηκε αυτών των εξελίξεων -που σημαίνει ότι η Άγκυρα δεν αιφνιδιάστηκε εντελώς.
Πόσα Σπάνια Στοιχεία Γης (ΣΣΓ) υπάρχουν σε ένα F-35;
Κάθε αεροσκάφος F-35 περιέχει περίπου 410 κιλά ΣΣΓ.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το βάρος απογείωσης του αεροσκάφους είναι περίπου 13-15 τόνοι, αυτό μπορεί να φαίνεται μικρό, αλλά μεγάλο μέρος της προηγμένης απόδοσης του F-35 εξαρτάται από αυτά τα υλικά υψηλής αξίας.
Το ίδιο θα ισχύει και για το συνεχιζόμενο εθνικό τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος KAAN.
Κάθε αμερικανικό αντιτορπιλικό κλάσης Arleigh Burke περιέχει 2,36 τόνους υλικών με βάση ΣΣΓ ,που κυμαίνονται από μαγνήτες νεοδυμίου που χρησιμοποιούνται στην πρόωση έως εξαρτήματα σε συστήματα καθοδήγησης πυραύλων.
Κάθε πυρηνικό υποβρύχιο κλάσης Virginia περιέχει πάνω από 4,17 τόνους ΣΣΓ
Το 2024, οι ΗΠΑ πέτυχαν τον στόχο τους να παράγουν 1.000 τόνους «μόνιμων» μαγνητών νεοδυμίου-σιδήρου-βορίου (NeFeB).
Σύμφωνα όμως με την έκθεση της MİT, η Κίνα παρήγαγε 300.000 τόνους την ίδια χρονιά—300 φορές περισσότερους.
Η Κίνα κατέχει το 61% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας σπάνιων γαιών και το 92% της παραγωγικής ικανότητας διύλισης.
Τώρα, το 70% των εισαγωγών σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ προέρχεται από την Κίνα.
Έτσι, όταν ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping περιόρισε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών σε αντίποινα, ο Trump ανησύχησε.
Η έκθεση της MİT καταδεικνύει σαφώς αυτή τη δυναμική εξάρτησης.
Η εισήγηση της MİT για τις Σπάνιες Γαίες
Η εισήγηση της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών MİT προς τον Ερντογάν μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
• Η Τουρκία θα πρέπει να υιοθετήσει μια στρατηγική «διύλισης-ανακύκλωσης-περιβάλλοντος», όχι «εκσκαφής-πώλησης».
• Η Τουρκία έχει την ευκαιρία να μετατραπεί από ιδιοκτήτης πρώτων υλών σε παραγωγό προστιθέμενης αξίας.
• Η εξόρυξη, η διύλιση και η παραγωγή τελικών προϊόντων θα πρέπει να πραγματοποιούνται εντός ενός ολοκληρωμένου, κλειστού βρόγχου εγχώριου οικοσυστήματος.
• Θα πρέπει να αναπτυχθεί μια ισχυρή κυκλική οικονομία —ιδίως η Έρευνα και Ανάπτυξη για κράματα μαγνητών για τη μείωση της τεχνολογικής εξάρτησης.
• Εάν η Τουρκία φτάσει τους 570.000 τόνους ετησίως σε δυναμικότητα διύλισης, θα μπορούσε να γίνει κορυφαίος παράγοντας στην περιοχή της, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης.
Πριν από τον οδικό χάρτη, η έκθεση διευκρινίζει επίσης γιατί η «ανακύκλωση» και η «περιβαλλοντική βιωσιμότητα» είναι απαραίτητες, αφού μπορούν να επιταχύνουν τη μετάβαση της Τουρκίας σε μια πράσινη οικονομία και ο οδικός χάρτης περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες σχετικά με αυτό.
Προτεινόμενος τουρκικός οδικός χάρτης
1- Βασικές υποδομές (2025–2028)
– Επαλήθευση αποθεμάτων στο πλαίσιο της UMREK (Εθνική Επιτροπή Αναφοράς Μεταλλευτικών Πόρων και Αποθεμάτων), κυρίως στη Μπεϊλίκοβα.
– Ενεργοποίηση της πιλοτικής εγκατάστασης.
– Κοινοπραξίες Έρευνας και Ανάπτυξης πανεπιστημίων-βιομηχανίας για την ανάπτυξη κραμάτων μαγνητών.
– Ετήσιος στόχος παραγωγής: 1.200 τόνοι.
2- Κλιμάκωση (2028–2032)
– Ίδρυση ολοκληρωμένων διυλιστηρίων με πολλαπλές άδειες τεχνολογίας
– Συνεργασίες στο πλαίσιο διεθνών πρωτοβουλιών όπως η Συνεργασία για την Ασφάλεια των Ορυκτών (MSP).
– Ετήσια επεξεργασία μεταλλεύματος 500.000 τόνων και παραγωγή τουλάχιστον 2.500 τόνων μαγνητών NeFeB.
3- Παγκόσμια Τοποθέτηση (2032–2035)
– Επενδύσεις σε γραμμές συναρμολόγησης μαγνητών πυροσυσσωματώματος και κινητήρων ηλεκτρικών οχημάτων.
– Σταδιακή αύξηση της δυναμικότητας ανακύκλωσης από ηλεκτρονικά απόβλητα και μαγνήτες θραυσμάτων.
– Διαφοροποίηση τεχνολογικών συνεργασιών με χρηματοδότηση από το εξωτερικό.
– Αύξηση του πολλαπλασιαστή προστιθέμενης αξίας (από το μετάλλευμα στο τελικό προϊόν) κατά τουλάχιστον 10 φορές. Επίτευξη εισροής ΣΓΓ 25% από δευτερογενείς (ανακυκλωμένες) πηγές.
Οι ΣΣΓ πρέπει να είναι «εγχώριες και εθνικές»
Τα δημόσια δημοσιευμένα τμήματα της έκθεσης του MİT συνιστούν επίσης υποχρεωτική συλλογή ηλεκτρονικών αποβλήτων και φορολογικές απαλλαγές (ΦΠΑ) για την εισαγωγή μαγνητών θραυσμάτων, ενθαρρύνοντας δευτερογενείς πηγές και ανακύκλωση.
Η συνολική εικόνα είναι σαφής:
Οι σπάνιες γαίες γίνονται γεωπολιτικά τόσο κρίσιμες στον 21ο αιώνα όσο ήταν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο τον 20ό.
Ένα νέο «Μεγάλο Παιχνίδι» παίζεται τώρα για τους πόρους σπάνιων γαιών.
Η έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Πληροφοριών δείχνει ότι η Τουρκία δεν είναι εντελώς απροετοίμαστη.
Σε συνδυασμό με τον έντονο έλεγχο της αντιπολίτευσης, υπογραμμίζει την ανάγκη του Ερντογάν να διατηρήσει τους πόρους σπάνιων γαιών της Τουρκίας υπό εθνικό έλεγχο εν μέσω της αντιπαλότητας ΗΠΑ-Κίνας.
Η Τουρκία, η οποία έχασε την γεωπολιτική του πετρελαίου χάνοντας τον έλεγχο της Μοσούλης από το Ιράκ, τότε υπό βρετανική εντολή, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1926, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί μια παρόμοια ευκαιρία έναν αιώνα αργότερα με τις σπάνιες γαίες στο Εσκισεχίρ.
Η κοινή χρήση των δικαιωμάτων σπάνιων γαιών με οποιαδήποτε άλλη χώρα «δεν θα έπρεπε καν να τίθεται προς συζήτηση.
