Η συχνότερη εμφάνιση ρωσικών drones στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο έχει σημάνει συναγερμό στις δυτικές πρωτεύουσες. Οι σύμμαχοι τρέχουν να ενισχύσουν τις άμυνές τους, αλλά η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη απ’ όσο φαίνεται. Η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει μια σειρά από προκλήσεις που καθιστούν δύσκολη την άμεση αντίδραση.

Όλα ξεκίνησαν όταν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε ότι η ΕΕ θα δημιουργήσει ένα «τείχος κατά των drones». Η δήλωσή της πυροδότησε κινητικότητα στις Βρυξέλλες και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με αξιωματούχους και εκπροσώπους της αμυντικής βιομηχανίας να προσπαθούν να μετατρέψουν την ιδέα σε πράξη.

Η ανακοίνωση ήρθε λίγες ώρες μετά την πρωτοφανή απόφαση του ΝΑΤΟ να καταρρίψει drones που παραβίασαν τον πολωνικό εναέριο χώρο, αποκαλύπτοντας ένα σοβαρό κενό: η συμμαχία αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει ακριβούς πυραύλους για να αντιμετωπίσει φθηνότερα drones, κάτι που δείχνει πόσο ανεπαρκείς είναι οι υφιστάμενες άμυνες.

Οι ηγέτες της ΕΕ ετοιμάζονται να συζητήσουν το σχέδιο στην ανεπίσημη συνάντησή τους στην Κοπεγχάγη. Όμως, η πολυπλοκότητα του εγχειρήματος και η ανάγκη για σημαντική χρηματοδότηση πιθανότατα θα το καθυστερήσουν για αρκετά χρόνια.

«Μην περιμένετε άμεση υλοποίηση»

Ο Γερμανός υπουργός Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, ήταν ξεκάθαρος: «Δεν μιλάμε για ένα σχέδιο που θα υλοποιηθεί μέσα στα επόμενα τρία ή τέσσερα χρόνια. Νομίζω ότι θα χρειαστεί ακόμη περισσότερος χρόνος». Όπως είπε, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε άλλα ζητήματα, πιο επείγοντα.

Το πρώτο βήμα για την ΕΕ είναι να αποφασίσει ποιος θα συντονίσει το σχέδιο και πώς θα συγχρονιστούν οι εθνικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες, ώστε να ξεπεραστούν τα εθνικά εμπόδια και να υπάρξει ενιαία στρατηγική.

Η Ευρώπη εξαρτάται από τις ΗΠΑ για την αεράμυνα

Παρά την εστίαση στα drones, υπάρχει ένα βαθύτερο πρόβλημα: η Ευρώπη δεν διαθέτει επαρκή αεροπορική και πυραυλική άμυνα και βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις ΗΠΑ για δυνατότητες μακράς εμβέλειας. Και αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο που ο Ντόναλντ Τραμπ πιέζει την Ευρώπη να γίνει πιο αυτάρκης αμυντικά.

Ο πρόεδρος της Λετονίας, Έντγκαρς Ρίνκεβιτς, το έθεσε ξεκάθαρα: «Το νούμερο ένα ζήτημα παραμένει η κλασική αεροπορική άμυνα». Αν και αναγνώρισε τη σημασία των drones, προειδοποίησε να μην «πάμε στο άλλο άκρο» και ξεχάσουμε πιο επείγοντα ζητήματα.

Αναφέρθηκε και στην πρόσφατη παραβίαση του εναέριου χώρου της Εσθονίας από τρία ρωσικά μαχητικά, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για επανεξέταση των κανόνων του ΝΑΤΟ σχετικά με τη στρατιωτική αντίδραση σε τέτοιες περιπτώσεις.

Η τεχνολογία τρέχει – η Ευρώπη όχι τόσο

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι η αδυναμία των θεσμών και της αμυντικής βιομηχανίας να συμβαδίσουν με την ταχύτητα εξέλιξης της τεχνολογίας των drones. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Ρίνκεβιτς: «Η εξαιρετική τεχνολογία του 2024 δεν είναι πλέον εξαιρετική τον Οκτώβριο του 2025». Και πρόσθεσε: «Όλοι καταλαβαίνουν τώρα ότι έπρεπε να είχαμε αυτό το τείχος drones πέρυσι ή πριν από δύο χρόνια».

Χρήματα υπάρχουν – αλλά όχι για όλους

Η χρηματοδότηση είναι ένα ακόμη αγκάθι. Τα κράτη μέλη έχουν μόνο δύο μήνες για να υποβάλουν προτάσεις έργων που θα χρηματοδοτηθούν από το ταμείο δανείων της ΕΕ ύψους 150 δισ. ευρώ. Και μετά; Καμία νέα χρηματοδότηση μέχρι το 2028, όταν ξεκινά ο νέος προϋπολογισμός.

Στο πλαίσιο της στήριξης προς την Ουκρανία, η ΕΕ ανακοίνωσε ότι 6 δισ. ευρώ από δάνειο της G7, χρηματοδοτούμενο από έκτακτα κέρδη δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, θα διατεθούν προκαταβολικά για μια «συμμαχία drones» με την Ουκρανία.

Μέχρι το τέλος του έτους, αναμένεται να διατεθούν έως και 4 δισ. ευρώ. Αν και τα χρήματα προορίζονται κυρίως για την Ουκρανία, υπάρχει η ελπίδα ότι ένα μέρος τους θα ωφελήσει και την Ευρώπη, είτε μέσω πρόσβασης στην ουκρανική τεχνολογία, είτε μέσω παραγωγής από ουκρανικές εταιρείες για την ΕΕ.

Το Κίεβο, άλλωστε, έχει αποκτήσει μοναδική τεχνογνωσία στην αντιμετώπιση των drones, μετά από 3,5 χρόνια πολέμου.

Η Γερμανία λέει «όχι» στην κοινή δανειοδότηση

Η Γερμανία αναμένει διαφωνίες στην Κοπεγχάγη σχετικά με το πώς θα χρηματοδοτηθούν τα μεγάλα ευρωπαϊκά αμυντικά έργα, όπως το τείχος drones. Παρότι αυξάνει τις αμυντικές της δαπάνες και καλεί τις άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο, αντιτίθεται στην κοινή δανειοδότηση σε αυτό το στάδιο.